KANUNAY KUNG nagahimog sumada sa pagtak-op sa tuig sa mga dagkong personahe labi na sa mga nagahimo og desisyon ug mga institusyon nga ning-impluwensya sa atong kinabuhi sa ning-aging 365 diyas. Yano lang nga matimatika ang akong gamit ug paninguhaon nako nga dili magsobra ug magkulang ang akong kwentada tungod kay di man kini bahin sa numero. Akong ikapasalig kaninyo nga wa koy sipyat sama sa nahitabo sa Bise Presidente sa usa ka nasud sa Pasipiko.
– Magbahin si Pres. Rodrigo R. Duterte ug si Miss Universe Catriona Gray sa atong Persons of the Year Award. Si Duterte nga gihulagway ni UP Prof. Clarita Carlos nga usa ka lider nga “utokan nga maisog” ug “modasdas gyud” ug dili dali nga paatrason, mosulong gihapon kauban ang pamalikas. Pero bantayi. Kun mamalikas na siya, duna nay gipuntirya. Kun dili ikaw ang target, paminawa lang ang iyang pamalikas ug ipalusot sa pikas dunggan. Apan ayaw sab gyud hinoon og kasayop kay wa gyuy pag-awop ang iyang determinasyon sa pagpanggukod ug pagpandakop sa mga kriminal ug mga sakop sa mga sindikato sa droga. Sa laing bahin, si Digong ang pinakamaloloy-on nga tawo nga akong nahibaw-an. Malumo siya kaayo, mahigalaon ug mabination. Ang pipila ka sakop sa media gikan sa Manila sa pagsugod sa iyang paglingkod pagka Presidente nagtuo primero nga kun mangihat o managhoy siya iyang giyatakan ang ilang dignidad. Sa tinuod lang, ang mga babaye sa ilang han-ay gustong magkuyokuyog sa “taga bungtod” nga Presidente, ni Jim Paredes pa, ug magbinuntagay og kinantahay sa mga KTV karaoke bar sa Davao City ug bibo kaayong magkinataw-anay sa balos-balos nga mga pasiaw ug mga istorya. Wa batia sa Presidente ang pagkalabaw niya sa ubang nilalang tungod sa iyang pagkagamhanan ug kun usahay magkomedya siya sa mga babayeng peryodista susama niadtong unang mga adlaw sa iyang paglingkod isip Presidente, tungod kini sa dakong kalipay nga gibati sa usa ka yanong tawo nga nakig-uban sa mga bag-ong higala.
– Si Vice Pres. Leni Robredo nga gitagaan og posisyon ug trabaho sa Gabinete ningpakita unta og abilidad ug agi imbes naminaw sa mga pasalig gikan sa iyang dumadapig nga si Loida Lewis nga nagtuo nga si Duterte moluwat tungod kay di makaagwanta sa grabe nga kabug-at sa katungdanan ug nga siya daw ang mopuli pagka Presidente. Ningsimba siya kauban ang kaobispohan sa simbahang Katoliko nga nanghinaut nga magkasakit ug mamatay si Digong apan nakit-an nila sa kaulahian nga ang tawo sama kahimsog ug kalagsik sa barakong kanding. Mora si Leni karon og sakayan nga way timon tungod sa iyang kalisang nga mapilde sa protesta sa eleksyon ni Bongbong Marcos. Ang iyang kampo naghimo na sa tanang pamaagi sa palusot sama sa paghumol sa mga balota ug mga electoral return aron mapapas ang mga makaparot nga mga pruyba ug mga numero. Gubot pas lukot ang iyang matimatika, ang 4 x 40 moresulta og 1,600. Apan ang matinahurong Duterte matinahuron pa gihapon kaniya bisan og ang nahabilin nga pagdayeg niya kang Leni para na lang sa iyang maanindot nga tuhod.
– Si Sen. Antonio Trillanes, ang kakomplot sa naprisong Sen. Leila De Lima sa ilang katuyoan nga ilansang si Digong sa ilang layaw ug mabaw nga mga alegasyon nga kuno dunay “kapin sa 2,200 ka kaso sa EJK sa Davao City” ninggawas sa nasud. Nag-atubang siya og mga kaso kriminal sa libelo nga gipasaka batok kaniya ni kanhi Vice Mayor Paolo Duterte. May mga taho nga tua siya sa Amsterdam sa Netherlands tungod sa iyang gipanghambog nga sunodsunod nga mga pagpamulong. Mao ba? Hahaha… Bisan gani ang banggiitang orador nga si Patrick Henry di moangkon nga siya pinangita nga mamumulong. Ang Amsterdam duha lang ka oras gikan sa nangulo sa CPP/NPA nga si Joma Sison mao nga lagmit maghulamanay ug magtinandiay sila og mga notebook.
– Upat ka “dungganon” nga mga senador ang nakulong, si Johnny Enrile, Bong Revilla, Jinggoy Estrada ug Leila de Lima. Nobenta anyos na ang edad ni Enrile mao nga gihatagan siya og mas sayo nga kagawasan ug si Bong gawasnon na sab, ang mga kaso batok kaniya nadismis, samtang gihatagan si Jinggoy og permiso sa korte nga motravel ngadto sa Hongkong. Ang tulo ningdagan pagka senador ug ang duha nasulod sa madyik 12. Mora og ang depensa ni Leila nga “kahuyang sa usa ka babaye” walay legal nga kapasikaran ug kabug-aton.
– Si Executive Sec. Salvador Medialdea, ang gamay nga Presidente, dili gyud tinuod nga gamay kay bug-at kaayo siya og timbang bisan sa kadaghan sa trabaho sa iyang buhatan. Siya ang unang moabot sa Malacanang ug katapusang mouli. Gimingaw na siya kaayo sa kalunhaw sa berdeng dulaanan og golf, ug kun matintal gyud siya og dula og golf bisan sa Sabado o sa Domingo o sa mga piyesta opisyal, kinahanglan nga moaplay siya og pormal nga leave of absence.
– Si Bong Go usa na ka ex-Special Assistant to the President. Ang iyang boss ug siya naanad na nga duol ra sila sa usa’g usa mao nga bisan og wa na siya maggunit og regular nga opisina nagpabilin gihapon siyang maunongon nga “tulay sa Pangulo” labi na gyud sa pagpanghatag og mga hinabang ngadto sa mga naospital ug mga biktima sa katalagman. Nagsugod siya nga ika 23 sa survey sa mga kandidato sa senado, apan karon ang mga tawo nakaamgo na nga seryoso siya sa iyang pagdagan ug nagairog ang iyang pangalan padulong sa madyik 12 kun wa pa kini nakaabot. Ang Presidente ang iyang campaign manager.
– Ang karerang politikal ni Bam Aquino pwede unta nga motugbaw sa iyang kaugalingon apan mora siya og naggapos ug naglumos sa iyang kaugalingon sa pagpakig-alyado niya sa mga pabug-at nga dalag ang kolor. Ang bagting sa kampana sa kamatayon sa iyang pagpaningkamot nga mapili nga senador mao ang tendensiya niya sa paglunggob sa kredito sa mga gipanghimo sa ubang tawo. Lagmit iyabo siya sa Mindanao tungod sa iyang pataka ug iresponsable nga pamahayag nga kuno ang martial law angay lamang nga iimposar sa rehiyon kun kini nahimutang na sa kahimtang nga duna nay giyera.
– Si Jun Evasco, ang tighimo sa estratehiya sa kampanya ni Duterte, ningluwat sa Gabinete aron sa pagdagan og Gobernador sa iyang balwarte nga mao ang Bohol. Dako siyang pagkawala sa administrasyong Duterte apan dakong ganar sa mga Bol-anon.
– Si Jesus Dureza ning-ako sa responsibilidad sa mga binuhatan sa iyang mga batabata nga nanguot sa panudlanan sa publiko samtang ang Presidential Adviser on the Peace Process nagtrabaho sa mga gisugo kaniya sa Presidente. Ang pinakaulahi kong balita bahin niya mao nga siya ug ang iyang kapikas sa kinabuhi nga si Beth naghagwahagwa sa ilang mga apo ug pagkahuman managat sa Davao Gulf. Dako siya nga pagkawala sa administrasyon apan sa akong tan-aw si Jess angay na nga tagaan og bakasyon. Nagserbisyo siya sa nasud sa administrasyon ni Fidel Ramos, Gloria M. Arroyo ug Duterte. Kun ako si Digong, akong kuhaon og balik si Jess ug himoon nako siyang tulay ngadto sa duha ka balay balaoranan.
Ang nagakalayo nga distansya sa Balay ni Gloria ug sa Malacanang di maayong tilimad-on para sa nasud. Si Press Sec. Salvador Panelo ningkomentaryo lang nga si Budget Sec. Benjamin Diokno may katungod sa gamay mga pagrespeto apan sa Ubos nga Balay Balaoranan si Majority Floor Leader Rolando Andaya nadunggan nga nagkomentaryo nga di siya pwedeng makig-indig kang Sal tungod kay siya, si Panelo, dili parliamentarian. Mas maayo pa seguro og maglana og putot si Andaya aron ihaplas sa iyang nabun-og nga garbo. Angay unta nga si GMA molabtik na sa iyang latos ug motrabaho sa pagharmonisa sa badyet ug sa mga proyekto para sa kalamboan sa gobyernong Duterte imbes makiglantugi kun kinsa ang dunay gahum sa panudlanan sa publiko ug kinsa ang angay nga mas taas og oras atubangan sa telebisyon.
– Si Sec. Carlos “Sonny” Dominguez mao ang team captain sa Duterte for President Movement ug karon naggunit sa trabahong sensitibo nga maoy mopabarog o makalumpag sa gobyernong Duterte. Isip Secretary of Finance nagmalampuson siya sa pagtransporma sa Bureau of Internal Revenue ug Bureau of Customs ngadto sa mga ahensya nga nagahatag og pinansya sa punudlanang publiko. Sa unang higayon human sa sulod sa pipila ka dekada nga ang BIR ug BOC naila nga dautang modelo sa kurapsyon ug kawalay kahapsay sa trabaho nahimo nga numero unong asset sa gobyerno nga dako og ginahatag nga kita para sa panudlanan sa gobyerno… Natural… Duna siyay dugang katabang, si Presidente Duterte mismo nga gitawag ni Sonny og numero unong kolektor sa buhis.
Ang DOF Secretary mao sab ang pinakalabawng negosyador nga nagapalugwa og pundo nga barato og interes gikan sa China ug Japan para sa programang BUILD BUILD BUILD sa administrasyon. Sa ato pa, kun mapakyas si Sonny kining maong gobyerno mapakyas usab. Buot ipasabot, ang mga bag-ong proyekto sa mga riles sa treyn ug mga importanteng karsada ug tulay nga mga imprastruktura nga gilaoman nga mopahanoy sa trapiko, mokatag sa mga industriya pagawas sa Metro Manila di gyud matuman kun ang boss sa Finance di kakab-ot sa iyang mga tumong. Apan haum kaayo si Secretary Dominguez sa trabaho. Di ni siya dali nga moatras bisan pag sugaton og panon sa mga kritiko ug barikadahan og mga babag, ug mopaturatoy lang og lakaw sa dalan hangtud makaabot sa iyang tuyo. Ingon ani ang ilang tinabangay. Si Presidente Duterte ang mag-atiman sa kalinaw ug kahusay samtang si Secretary Dominguez ang mag-atiman sa paghimo og gambalay sa pinansya nga makapadasig sa mobun-ag og mga puhunan ug mosuporta sa mga proyektong pangkalamboan.
– Ang bersyon sa balaodnon sa Pederalismo sa Balay ni Gloria gihimong halohalo aron way ulaw nga protektahan ang ilang mga interes. Ilang gipaksi ug gilabay ang limite sa termino ug ang mga probisyon kontra sa dinastiya nga apil sa draft gikan sa ConCom.
– Di nako masabtan ang lohika nga nagpaluyo sa gitawag og tariffication sa pagpangangkat og bugas humay. Sa akong tan-aw, dad-on ta niini og balik sa panahon nga ang mga (Chinese nga) negosyante mao ang mokontrol ug modiktar sa presyo sa pamalit ug pamaligya sa humay ug mais. Kun may pamaagi nga di malooy mopatay sa mga mag-uuma sa humay kining mananap sa tariffication mao na kini, wa nay lain. Kun diin gikan ning hayag nga ideya wa kaapas ug naghugawhugaw lang sa mga isyu sa suplay sa bugas ug sa pagkaproduktibo sa atong mga mag-uuma sa humay. Tungod kay dakong espasyo ang makaon niini, ako na lang mub-on ug ang akong tambag sa gobyerno mao ang pagbisita sa estratehiya ni Marcos sa pagpadako sa income sa mag-uuma ug paghimo sa Pilipinas nga magtutumod og humay ngadto sa ubang nasud.
– Kun di ka gusto kang Marcos tungod sa imong gugma sa mga Aquino, pakighinabi kang Agriculture Sec. Manuel Pinol tungod kay nakamatngon na siya og buot sa panahon nga Presidente si Marcos. Ang pinakadakong sayop niining maong gobyerno mao ang pagtanggal sa NFA gikan sa pagdumala sa DA. Ilawom sa pagkomplot sa tariffication, bisan kinsa puwede nga moangkat og bugas humay gikan sa ubang nasud sa kondisyon nga mobayad silag buhis. Mora og makakumbinsi sab nga maayo ug dili komplikado. Apan sa tinuod lang ipasa lang ning buhis sa mga dagkong magpapatigayon sa bugas humay ngadto sa mga mamamalit mao nga moresulta ni sa pagsulbong og maayo sa presyo. Ang susi mao ang pagdasig sa mga mag-uuma sa pagpadako sa ilang produksyon pinaagi sa paghatag kanila og kasarangan nga suporta sa presyo.
Apan ang pinakasusi mao ang pagpalagsik sa NFA pinaagi sa paghatag kaniya og pundo sa pagpamalit og humay, pagpang-ayo sa mga galingan nga gipasagdahan sa rehimeng Cory, ug pagtukod og mga silo kada upat ka magkasilingang barangay nga pagadumalahon ug magsilbe nga mga buying station sa NFA. Angay nga momugna og sistema sa quedan nga pareha sa industriya sa asukar. Ang mga nagsulat sa mga balaodnon sa tariffication kasagaran mga abogado mao nga di nimo kasaligan nga kamao mohimo og mga tarong nga balaod sa ekonomiya. Ang mga dagkong negosyante sa humay magkatawa nga magpaturatoy og lakaw padulong sa ilang mga banko kun kining abnormal nga balaodnon mopasar ug mahimong balaod.
– Anaa pay laing gidesinyo si Marcos niadto nga pang-alibyo sa kawad-on – ang Food Terminal Inc. Naghatag ni og mekanismo niadto diin ang FTI mopalit og mga produkto sa pagkaon gikan sa mga probinsya, dad-on kini sa mga pasilidades nga pundohanan sa FTI sa Taguig diin ang mga wholesaler mamalit og dinaghan sa mga epektos nga ila sab nga itagtag sa mga retailer sa Metro Manila. Ningdugang ni sa kita sa mga mag-uuma og gulay, sa mga mangingisda ug nagbuhi og kahayupan sa mga probinsya. Pagpuli sa gobyerno ni Cory, ang FTI wa na padagana. Wa dangti og dugay, ilang gipaarkilahan ang mga pasilidades nga pundohanan ug baligyaanan ug ang mas grabe pang gihimo, gibaligya sa gobyerno ang mahal nga mga real estate asset sa FTI sa presyo nga grabe kaayo ka ubos. Ang FTI karon dunay hunta direktiba bisan og ang iyang trabaho mao ra ang pagpangolekta og mga arkila. Angay nga idismis ug ilisan ni Duterte ang tanan nga sakop sa FTI BoD tungod kay nagkulang og inisyatiba, ibutang ang FTI ilawom sa pagdumala sa DA ug buhion kini og usab aron makatabang sa iyang programa batok sa kawad-on.
– Ang Philippine Airlines ningkatkat og maayo ug naapil sa talaan sa mga dagkong magdudula sa industriya. Dawata ang among pagdayeg Capitan, Ginoong Lucio Tan. Apan tan-awa pod ang estruktura sa presyo ug ganansya. Ang plite sa Davao ug Manila mas mahal pa kay sa pamasahe sa PAL gikan sa Manila ngadto sa Hongkong ug pabalik. Mora og mas gimahal pa ni Lucio Tan ang iyang mga paryente sa China kay sa mga kabotantehan nga Pilipino ug katagilungsod ni Presidente Duterte. Kita nga taga Davao di angay nga maoy magsubsidyo sa mga pamasahe sa atong silingan sa West Philippine Sea – ang mas grabe ka dato nga mga pasaherong Chinese.
– Si Davao City Mayor Inday Sara, mao ra ni atong tawag niya, imbes dugangan nato og Zimmerman Duterte-Carpio. Kining babayeng puthaw hingpit nga ningsorpresa sa nasud ug ningtay-og sa gamhanan nga Speaker of the House of Representatives Pantaleon “Bebot”Alvarez. Ang sala ni Bebot mao ang pag-akusar niya sa Hugpong ng Pagbabago nga gipangulohan ni Inday Sara nga usa ka grupo sa oposisyon. May mga taho sab nga nadunggan si Bebot nga nagsulti nga si Duterte ang Presidente pero siya ang Speaker sa Balay ug pwede niyang ipa-impeach ang Presidente. Ginegar kini ni Bebot apan si Inday Sara may mga dalunggan sa daghang bungbong. Ilawom sa iyang pagdumala ang ekonomiya sa Davao City ningrehistro og pagtubo nga ning-abot og taas kaayo nga 12% ug dayon ning-estabilisar sa 9%.
Tungod sa malahutayong kalinaw ug kahusay sa siyudad, masaksihan nato ang dinagko nga kalamboan sa tanang lugar ug suok sa metropolis. Nagalumba ang mga pagtukod og mga hotel, mga condominium nga tag-as, mall ug subdivision. Samtang ako nagsulat, madunggan nako ang mga power drill nga nagadukdok sa mga semento sa sidewalk aron makabangag og agianan sa mga kable sa enerhiya ug komunikasyon ug aron ilisan ang mga karaan ug gagmay nga mga tubo sa tubig sa Davao City Water District nga nag-implementar karon sa P12.5-bilyon nga proyekto sa bulk water. Kining tanan ug dugang pa ilawom sa administrasyon ni Mayor Inday nga nanumbag niadto og usa ka sheriff nga ningdemolis sa mga temporaryong puloy-anan sa mga settler nga giatol sa grabe nga kalamidad nga ninghapak sa siyudad. “Ayaw og pakigkarambola niining babayhana,” giwarningan niya si Bebot Alvarez.
– Si Mayor Inday Sara, ang Chairperson sa HnP, way kalaban sa umaabot nga eleksyon. Ang HnP gipundar nga regional party nga ang tuyo mao lamang ang pagdumala ug pag-apud-apud sa dagko nga mga proyekto nga gibun-ag sa mga mamumuhunan sa Davao City aron kini dili moresulta sa paghuot sa Davao City ug aron dili sundugon ang Metro Manila nga halos dili na kaginhawa tungod sa hinakog niini nga paghakop sa kalamboan. Mora ni og nagbahin sa kahayag sa adlaw. Dugang pa, way putol ang pagbisita sa mga lideres gikan sa tanang suok sa nasud kay gustong makig-alyansa sa Hugpong ng Pagbabago. Apan dunay mga prinsipyo nga nagpaluyo sa HnP ug kun inyong nabasahan ang libro bahin sa Three Musketeers, ang ilang kredo mao ni: “Usa para sa tanan, tanan para sa usa”. Ang nakalahi lang kay di lang tulo ang imong atubangon. Sa nakita na ang HnP usa ka pwersa nga makapalagpot sa ikaupat nga pinakagamhanan nga tawo sa tibuok nasud. Kun may gahum siya sa pagguba, sa ato pa aduna sab siyay gahum sa pagmugna.
Ang satisfaction rating ni Pres. Rodrigo R. Duterte ningsaka og unom ka puntos. Ang mga pagbalanse sa Metro Manila ug sa Luzon ninghatag sa Presidente og grado nga “Very Good” samtang ang Mindanao diin iyang gilugwayan ang martial law ninghatag kaniya og grado nga “Excellent”. Ang mga naglagot niyang mga kritiko lagmit nagkagot sa ilang mga ngipon ug di gyud katuo. Tungod sa way paghubas nga tubod sa pagsalig sa katawhan kaniya ug nanganawkanaw nga satisfaction rating wa gyuy posibilidad nga ang oposisyon nga naglawaylaway sama sa mga irong buang makatibhang sa popularidad niining lider nga gikan sa kabukiran sa Mindanao. (Jun Ledesma)
20
